Czym jest AIDS i jak odróżnić go od zakażenia wirusem HIV?
AIDS, czyli zespół nabytego niedoboru odporności, to zaawansowane stadium zakażenia wirusem HIV (human immunodeficiency virus). Sam wirus HIV atakuje i niszczy komórki układu odpornościowego, przede wszystkim limfocyty T CD4+, które odgrywają kluczową rolę w obronie organizmu przed infekcjami i nowotworami. Zakażenie wirusem HIV nie jest tożsame z AIDS. Wiele lat może minąć od momentu zakażenia do rozwoju pełnoobjawowego AIDS. W tym czasie osoba zakażona może nie odczuwać żadnych objawów, czując się dobrze i prowadząc normalne życie, choć jest źródłem zakażenia dla innych. Dopiero gdy układ odpornościowy jest już bardzo osłabiony, a liczba limfocytów T CD4+ spada poniżej krytycznego poziomu (zwykle poniżej 200 komórek/µl krwi), mówimy o AIDS. Wtedy organizm staje się podatny na infekcje oportunistyczne oraz nowotwory, które dla zdrowej osoby nie stanowią zagrożenia.
Drogi przenoszenia wirusa HIV – jak dochodzi do zakażenia?
Wirus HIV przenosi się przede wszystkim przez kontakt z płynami ustrojowymi osoby zakażonej, które zawierają wystarczającą ilość wirusa, by doprowadzić do infekcji. Są to krew, nasienie, wydzielina z pochwy oraz mleko matki. Najczęstsze drogi zakażenia to:
* Nieprawidłowe praktyki seksualne: Ryzyko zakażenia istnieje podczas seksu waginalnego, analnego i oralnego bez zabezpieczenia w postaci prezerwatywy. Seks analny wiąże się z największym ryzykiem zakażenia ze względu na delikatniejszą błonę śluzową odbytu.
* Kontakt z zakażoną krwią: Może to nastąpić podczas wspólnego używania igieł i strzykawek przez osoby dożylnie przyjmujące narkotyki. Ryzyko istnieje również przy transfuzji krwi lub przeszczepach narządów, jednak dzięki rygorystycznym badaniom krwi i tkanek w krajach rozwiniętych, jest ono minimalne.
* Zakażenie z matki na dziecko: Wirus może przenieść się z zakażonej matki na dziecko w trakcie ciąży, porodu lub podczas karmienia piersią. Dzięki terapii antyretrowirusowej u ciężarnych kobiet, ryzyko zakażenia dziecka można zredukować do minimum.
Ważne jest, aby podkreślić, że wirus HIV nie przenosi się przez codzienne kontakty, takie jak przytulanie, całowanie, podawanie ręki, wspólne korzystanie z naczyń czy toalet.
Objawy zakażenia wirusem HIV – od ostrej fazy do AIDS
Wczesne objawy zakażenia wirusem HIV mogą być niespecyficzne i przypominać grypę. W ciągu 2-4 tygodni po zakażeniu może pojawić się ostra choroba retrowirusowa, charakteryzująca się: gorączką, bólem gardła, powiększeniem węzłów chłonnych, wysypką, bólami mięśni i stawów, a czasem biegunką i nudnościami. Po tej fazie następuje okres bezobjawowy, który może trwać wiele lat (średnio 8-10 lat, ale nawet dłużej). W tym czasie wirus namnaża się w organizmie, stopniowo niszcząc układ odpornościowy.
Gdy układ odpornościowy jest już znacząco osłabiony, pojawiają się symptomy charakterystyczne dla zaawansowanego zakażenia wirusem HIV, które mogą prowadzić do rozpoznania AIDS. Są to przede wszystkim infekcje oportunistyczne, które wykorzystują obniżoną odporność do rozwoju. Należą do nich m.in. zapalenie płuc wywołane przez Pneumocystis jirovecii (PCP), gruźlica, kandydoza przełyku, nawracające infekcje bakteryjne, a także nowotwory, takie jak mięsak Kaposiego czy niektóre chłoniaki.
Diagnostyka zakażenia HIV – kiedy i jak się zbadać?
Kluczowe dla kontroli nad wirusowym zakażeniem jest wczesne wykrycie. Test na obecność wirusa HIV jest jedynym sposobem, aby dowiedzieć się, czy doszło do zakażenia. Badanie polega na wykryciu we krwi przeciwciał przeciwko HIV lub antygenu p24, który jest białkiem wirusa. Testy te są anonimowe i bezpłatne w Punktach Konsultacyjno-Diagnostycznych (PKD), które działają w wielu miastach w Polsce.
Zaleca się wykonanie testu w następujących sytuacjach:
* Po ryzykownym kontakcie seksualnym bez zabezpieczenia.
* Po wspólnym używaniu igieł lub innych narzędzi mogących mieć kontakt z krwią.
* Jeśli partner seksualny jest zakażony wirusem HIV.
* Jeśli osoba jest w ciąży lub planuje ciążę.
* Przed planowanym zabiegiem chirurgicznym lub w przypadku wykonywania zabiegów inwazyjnych.
Okres okna serologicznego, czyli czas od zakażenia do momentu, gdy test może wykryć przeciwciała, wynosi zazwyczaj od kilku tygodni do kilku miesięcy. W tym czasie osoba zakażona może nie mieć wykrywalnego poziomu przeciwciał, mimo że jest już zakażona. Dlatego w przypadku podejrzenia zakażenia, po pierwotnym teście wykonanym w okresie okna, może być konieczne powtórzenie badania po pewnym czasie.
Leczenie i profilaktyka – jak żyć z HIV i zapobiegać zakażeniu?
Obecnie nie istnieje lek, który całkowicie wyleczyłby zakażenie wirusem HIV. Jednak dzięki terapii antyretrowirusowej (ART), która polega na przyjmowaniu kombinacji leków hamujących namnażanie wirusa, możliwe jest skuteczne kontrolowanie rozwoju choroby. Osoby żyjące z HIV, które regularnie przyjmują leki, mogą cieszyć się dobrym zdrowiem, prowadzić normalne życie i nie przenosić wirusa na partnerów seksualnych (tzw. Undetectable = Untransmittable, czyli niewykrywalny = nieprzenoszący). Leczenie powinno być rozpoczęte jak najszybciej po rozpoznaniu zakażenia.
Profilaktyka zakażenia wirusem HIV opiera się przede wszystkim na:
* Bezpiecznych kontaktach seksualnych: Regularne i prawidłowe używanie prezerwatyw podczas każdego kontaktu seksualnego znacząco redukuje ryzyko zakażenia.
* Unikaniu współdzielenia igieł i sprzętu do iniekcji.
* Profilaktyce przedekspozycyjnej (PrEP): Jest to codzienne przyjmowanie leków antyretrowirusowych przez osoby niezakażone HIV, które są narażone na wysokie ryzyko zakażenia.
* Profilaktyce poekspozycyjnej (PEP): Jest to szybkie wdrożenie terapii antyretrowirusowej (w ciągu 72 godzin od potencjalnego narażenia), która może zapobiec zakażeniu. Jest ona stosowana np. po gwałcie lub po zakłuciu igłą zawierającą krew osoby z HIV.
Edukacja na temat wirusa HIV i AIDS, dróg jego przenoszenia oraz metod zapobiegania jest kluczowa w walce z epidemią HIV/AIDS.
Dodaj komentarz